تهدیدها و چالشهای فنی و اقتصادی فراروی صنایع فولاد و صنایع وابسته

 

تهدیدها و چالشهای فنی و اقتصادی فراروی صنایع فولاد و صنایع

وابسته

 

متن سخنرانی در نشست تخصصی اقتصادی تعالی در سندیکای لوله و پروفیل فولادی در 15 بهمن96

         ضمن عرض تبریک ایام سالگرد دهه فجر انقلاب اسلامی و سلام و درود بر شهیدان انقلاب و جنگ تحمیلی و شهدای سنگرهای اقتصادی و صنعت کشور و آرزوی علو درجات برای همه تلاشگران و صنعتگران صنعت فولاد کشور در این ایام مبارک  یعنی  آغاز چهلمین سالگرد انقلاب ، ضروری است عملکرد انقلاب در این چهل سال فعالیت و تلاش در زمینه تولید فولاد  , مورد بررسی و آسیب شناسی قرار گرفته و تهدیدهای عوامل فنی و اقتصادی بر این صنعت ، مورد  واکاوی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد .

افزایش حدود هیجده الی نوزده میلیونی فولاد خام , از ابتدای انقلاب اسلامی و کسب مقام چهاردهم دنیا از نظر تولید فولاد خام در جهان ، علیرغم تحریمها و محدودیتهای مالی و اقتصادی توسط آمریکا  و کشورهای اروپایی و موانع ایجاد شده برای جلب مشارکتهای بین المللی برای توسعه فولاد کشور ، می تواند از دستاوردهای قابل قبول و شایسته انقلاب تلقی شود .

عدم آسیب شناسی و تبیین عوامل مخرب و بازدارنده توسعه فولادی توسط کارشناسان و متخصصین این صنعت ، می تواند در آینده صدمات قابل توجهی به این صنعت زده و باعث رکود و ورشکستگی این صنعت و صنایع جنبی آن گردد .

در چهارچوب برنامه ریزی استراتژیک برای هر اقدام از جمله توسعه صنعتی می باید نقاط قوت , نقاط ضعف ، فرصت ها و تهدیدها را شناسایی و بر اساس آنها  برنامه ریزی صورت گیرد .

اینجانب قصد دارم عوامل تهدید کننده  فنی و اقتصادی و تجاری صنایع فولاد و صنایع وابسته از جمله صنایع نورد و لوله و پروفیل سازی را تبیین نموده و برای هر کدام ، پیشنهاداتی  , ارائه دهم .

تهدیدهای فنی

افزایش قیمت تمام شده کالای تولید شده  , تورم بالا در کشورهایی مانند کشور ایران  و از طرفی افزایش قیمت عوامل تولید از جمله , حاملهای انرژی , موجب میگردد تولید کنندگان نتوانند با رقبای خارجی در بازارهای بین المللی رقابت داشته باشند .لذا حمایت دولتها و اعطای سوبسید به صنایع  در این زمینه ضروری می باشد . البته در کشور ایران عوامل دیگری در افزایش قیمت تمام شده موثر هستند که می باید به تدریج این عوامل از چرخه قیمت تمام شده حذف گردند .

از عوامل دیگر افزایش قیمت تمام در صنایع فولاد , گسستگی زنجیره تولید فولاد در کشور است که موجب افزایش قیمت تمام شده محصول تولیدی میگردد . بدیهی است تولید مواد معدنی , گندله , آهن اسفنجی , مواد مذاب و .... در منطقه ای از کشور و جمع آوری آنها در نقطه ای دیگر کشور برای تولید و نورد و پروسه نهائی تولید , از عوامل افزایش قیمت تمام شده میباشد .

رقابت شدید از طرف محصولات مشابه و جایگزین فولاد ، از جمله آلومینیوم و مس و برنج و محصولات پلاستیکی و کامپوزیت ها ، با محصولات فولادی وجود دارد ، که متاسفانه صاحبان صنایع فولاد و صنایع جنبی فولاد از جمله  پروفیل سازان و لوله سازان و صنایع نوردی بر این موضوع توجه نداشته  و بمیزان کافی تبلیغ  و اطلاع رسانی نمی نمایند .

در حال حاضر در دنیا مراکز مهم تحقیقاتی  در صنایع مختلف، مشغول مطالعه جایگزینی بعضی محصولات به جای فولاد هستند که تاحدودی هم در این امر موفق بوده اند . توسعه مصرف پروفیلها و لوله ها و ورقهای  پلی اتیلن و پلی استر و سایر مواد پلاستیکی بجای فولاد , دلیلی بر این ادعا میباشد .

که در صورت ادامه این امر , بازارهای بین المللی و داخلی , دیگر نمی توانند برای صنایع فولاد ایران و صنایع جنبی آن ، قابل نفوذ و یا حتی قابل تداوم باشند .

تهدیدهای اقتصادی و تجاری

عدم تامین کافی مصرف داخلی فولاد  با توجه به سطح تکنولوژی و فرهنگ کشور ، در حال حاضر مزیت نسبی  قابل توجهی برای این صنعت وجود داشته و با توجه به رشد اقتصادی کشور و اجرای پروژهای عمرانی ، میزان مصرف محصولات فولادی در داخل کشور ,  قابل توجه بوده و به همین علت صادر کنندگان جهانی فولاد ، بر بازارداخلی فولاد ایران ، توجه خاص داشته و با ابزارهای مختلف تجاری و اقتصادی و مالی ، درصدد هستند این بازار را در دست خود داشته باشند .

ضروری است دولت با اتخاذ سیاستهای حمایتی از صنایع فولاد داخلی ، طبق ماده 2 اصول تجارت جهانی , از ابزار تعرفه های گمرکی و تعرفه های ضد دامپینگ  وجبرانی برای حمایت از صنایع داخلی استفاده نموده و مانع دامپینگ صادرکنندگان خارجی گردد . متاسفانه  علیرغم دامپینگ  بعضی از کشورها از جمله کشور چین  , در مورد بعضی از اقلام ، دولت هنوز اقدامی در مورد وضع این تعرفه ها برای محصولات فولادی ننموده است .  مراجعه به سایت اینجانب بخش " سیاستهای تعره ای ایالات متحده بر واردات فولاد به آن کشور و حمایت از صنایع داخلی ( از سال 1995 الی 2014 میلادی ) در مقاله وظایف و سیاستهای تعرفه ای بر محصولات فولادی مورخ 24 تیر ماه 1394 , می تواند برای دوستداران این موضوع مفید باشد .

وجود رقبای توانا با محصولات کیفی در دنیا ، برای محصولات فولادی کشورمان ، تهدید قابل توجهی می باشد . کشورهایی مانند چین و روسیه و ژاپن و هند و ترکیه  در حال حاضر از رقبای تجاری قوی ما در منطقه محسوب گردیده که به علت استفاده از تکنولوژیهای  روز و کاهش مصرف انرژی در واحد تولید  و بهروری بالا، قیمت تمام شده کالای تولیدی خود را کاهش داده و بدین طریق بازارهای مصرف را در تسخیر خود قرار داده اند .

استفاده از تجربیات آن کشورها و تلاش برای  کاهش قیمت تمام شده و استفاده از تسهیلات ارزان قیمت بازارهای سرمایه ، می تواند برای بازار گشائی صنایع فولاد ایران ، راهگشا باشد .

از سایر تهدیدهای صنعت فولاد کشور عدم بهره برداری از ظرفیت کامل واحدهای نصب شده و افزایش و توسعه واحد های تولیدی بدون بررسی کامل بازارهای مصرف داخلی و خارجی و ایجاد تنوع تولید و گرایش به سیاستهای تسخیر بازارهای مصرف و اتخاذ سیاستهای تنوع بخشی به محصولات فولادی است متاسفانه در حال حاضر واحدهای تولیدی فولاد کشور به علت اقتصادی نبودن تولید بعضی از اقلام فولادی ، واحدهای صنعتی مزبور را مجبور به واردات نموده و از طرفی اقلام تولیدی خود را به علت نداشتن بازار ، راهی انبارها مینمایند.

براساس گزارش انجمن آهن و فولاد جهان، ایران در سال 2016 با تولید 9/17 میلیون تن در جهان رتبه  چهاردهم  را داشته که ظاهراً براساس گزارش وزارت صنعت معدن و تجارت ظرفیت نصب شده در کشور ، میزان 22 میلیون تن می باشد.

از سایر تهدیدهای صنعت فولاد ،غیر منعطف بودن ظرفیت تولید فولاد در کشور است .

 براساس اعلام کشور چین و وزیر صنایع چین , کشور مزبور درصدد است , مازاد تولید فولاد 150 میلیون تنی خود را که قرار است  تا سال 2020 کاهش  یابد  را , امسال اجرایی نماید . و تاکنون 115 میلیون تن ظرفیت مازاد را از مدار تولید خارج نموده است . ضمناً  کشور چین درصدد است 140 میلیون تن ظرفیت کوره های القائی که فولاد بی کیفیت تولید میکرده اند ، از مدار تولید خارج کند.

با توجه به آمار انجمن جهانی  آهن و فولاد ، در سال 2017 مقدار 1691 میلیون تن ,  در سال 2016 مقدار 1630 میلیون تن ,  در سال 2015 مقدار 1620 میلیون تن ,  در سال 2014 مقدار  1670            میلیون تن ,  فولاد خام در دنیا تولید شده که ملاحظه میگردد . رشد تولید فولاد خام در دنیا بسیار کند بوده و ضروری است با توجه به این رشد ، برنامه  ریزان کشور در سرمایه گذاری و توسعه صنعت فولاد  دقت بیشتری مبذول داشته  و از بلند پروازی و عدم انعطاف پذیری در برنامه ریزی امتناع نمایند  بدیهی است ایجاد واحدهای تولیدی در هر منطقه ای در کشور می باید دارای توجیه فنی و اقتصادی بوده و با کاهش مسافت بین منابع  معدنی و انرژی , و واحدهای تولیدی و کارگاههای تکمیلی و بازار مصرف محصولات ، و اخذ تسهیلات و حمایت های مالی و بانکی ، با کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی  , بتوانند در بازار ها حضور خود را پررنگ تر و تداوم بخشند .

از سایر تهدیدهای صنعت  فولاد ، صادرات نا پایدار و از دست دادن بعضی از بازارهای بالقوه و بالفعل فولاد کشور است ، ساختار تشکیلات صادراتی کشور و ادغام وزارت بازرگانی بعنوان متولی صادرات کشور  در وزارت صنایع  و نوسانات میزان صادرات فولاد در سالهای گذشته مبین ، ناپایدار بودن صادرات و عدم صادرات علمی و بازار یابی دقیق مداوم و بررسی دقیق و مداوم بازارهای صادراتی  می باشد.

با توجه به برنامه های بازسازی در کشورهای جنگزده همسایه ایران , بازارهای فوق میباید در الویت بازاریابی صنایع فولاد ایران قرار گیرد . تشکیل کنفرانس بازسازی عراق در کویت بسیار عجیب میباشد

با توجه به جنگزده بودن و ریسک بالای سیاسی و تجاری کشورهای فوق , سازمان توسعه تجارت و صندوق ضمانت صادرات میباید مکانیزمهای خاصی برای رفع موانع صادرات بخصوص کشور عراق طراحی و بکار گیرند . تامین منابع مالی کافی و اعطای تسهیلات ارزان از جمله این الوتیهاست .

تلاش شرکتهای صادراتی برای فروش نقدی و عدم استفاده مطلوب از امکانات و تسهیلات دولت برای صادرات از جمله امکانات و تسهیلات سازمان توسعه تجارت در زمینه  تشکیل  و شرکت در نمایشگاههای بین المللی و استفاده از خدمات رایزن های بازرگانی  در سفارتخانه های  ایران در خارج از کشور و استفاده از موافقت نامه تجاری و ترجیهی بین ایران و سایر کشور ها , توسط شرکتهای صادراتی فولاد کشور و عدم استفاده مطلوب از تسهیلات مالی و ضمانتنامه های بانک توسعه صادرات و سایر بانکهای تجاری   و استفاده مطلوب از امکانات صدور بیمه نامه های اعتباری برای قراردادهای صادراتی و ضمانت نامه های صادره توسط صندوق ضمانت صادرات ایران  , می تواند تهدیدی برای تولیدکنندگان فولاد و صنایع جنبی  باشد.

براساس آمار آرائه شده توسط انجمن آهن و فولاد کشور به نقل از خبرگزاری  ایرنا , در نه ماه سال  96 , مقدار 4614 هزار تن شمش فولادی و یک میلیون و هفتاد و پنجهزارتن محصولات  فولاد به خارج صادر شده  که محصولات نهایی فولادی کاهش 29درصدی را نسبت به سال گذشته را  نشان می دهد. از میزان فوق 7.73 درصد ورق گرم و 6.98 درصد میلگرد ( با توجه به برنامه های بازسازی در کشورهای همسایه و کشورهای خط مقاومت ) و 3.27 درصد تیرآهن به خارج صادر گردیده است که با توجه به تولید فولاد خام   14631 هزار تنی  در نه ماه فوق , میزان صادرات  7.3  درصدی برای محصولات نهایی  فولادی و 31 درصدی برای شمش فولادی  نسبت به  کل تولید فولاد خام , بسیار قابل تامل می باشد . که ضروری است که مدیران و مسوولین  ذیربط در رابطه با توسعه صادرات محصولات نهایی با ارزش افزوده بالاتر نسبت به فولاد خام , پس از اصلاح ساختاری تشکیلات متولی صادرات فولاد کشور ,  برای رفع مشکلات و استفاده بهینه  از تسهیلات  و امکانات اارائه شده توسط دولت , چاره ای اندیشیده و این تهدیدها را در حد امکان به سمت فرصتها  سوق دهند .

 

باقر دزفولی مجری طرحهای فولادی و عضو سابق هیات مدیره صندوق ضمانت صادرات ایران